علی‌محمد قائمی‌نیا در گفتگو با خبرنگار روابط عمومی دانشگاه گفت: دستگاه فلورسانس اشعه ایکس( ایکس.آر.اف) که در تعیین کانی‌شناسی و تجزیه عنصری کاربرد دارد از معدود دستگاه‌های گران‌قیمت و ارزشمند آزمایشگاهی آنالیز مواد است که در سال‌های اخیر به دلیل محدودیت‌های تحریمی، هزینه تعمیر و نگهداری آن بسیار بالاست.

وی افزود: در سال جدید به دلیل نوسانات برق دانشگاه یزد و حساسیت زیاد دستگاه به نوسانات ولتاژ برق(۳فاز) یکی از بردهای الکترونیکی دستگاه دچار مشکل شد و باعث شد دستگاه دستورهای نرم‌افزار را دریافت نکند.

قائمی‌نیا در خصوص حل این مشکل با بیان اینکه به دلیل تحریم‌های وضع شده این شرکت در ایران نمایندگی رسمی ندارد، گفت: برای تعمیر این دستگاه با آزمایشگاه‌های ایکس.آر.اف خارج از کشور تماس گرفته شد و این مشکل مطرح شد که نتیجه‌ای در بر نداشت همچنین از شرکت‌های سرویس‌دهنده و تعمیراتی دعوت شد که برای حل مشکل این دستگاه، هزینه تعمیر حدود ۲۰میلیون تومان مطالبه کردند.

این دانشجوی دکترا در ادامه افزود: در نهایت با حمایت معاون پژوهشی و فنآوری دانشگاه تصمیم گرفته شد که با استفاده از تخصص موجود در دانشگاه و یا در سطح استان نسبت به تعمیر این دستگاه اقدام شود.

وی با اشاره به برگزاری کارگاه تخصصی شناخت عناصر با اشعه ایکس که سال گذشته با حضور مدرس آلمانی برگزار شد افزود: برگزاری این کارگاه که به همت معاونت پژوهشی و فناوری و امور بین‌الملل دانشگاه برگزار شد زمینه‌ای شد تا برای تعمیر این دستگاه با دکتر اشلودز مدرس آلمانی مشورت شود و با راهنمایی‌های وی و پی‌گیری‌های مستمرتوانستیم عیب دستگاه را مشخص کنیم و با استفاده از برد الکترونیکی فرسوده در انبار دانشگاه و نصب آن روی دستگاه توانستیم قطعه معیوب را بیابیم و با خرید قطعه معیوب با هزینه‌ای حدود ۲۷‌هزار تومان مشکل این دستگاه را حل کنیم.

به گفته وی در حال حاضر با پی‌گیری‌های مداوم و مستمر مدیر آزمایشگاه، این آزمایشگاه به دستگاه منبع تغذیه بدون وقفه یو.پی.اس نیز مجهز شده است که این دستگاه علاوه ‌بر ثابت نگه‌داشتن ولتاژ ورودی، در مواقع قطع برق نیز با استفاده از ۳۲ باطری دستگاه را تغذیه می‌کند.

وی که به عنوان همکار آزمایشگاه کانی‌شناسی و تجزیه عنصری دانشگاه یزد است با بیان اینکه این آزمایشگاه در دانشگاه مجهز به دستگاه آنالیز مواد با نام «اس‌۴‌.اکسپلورر» است در خصوص توانایی‌های این دستگاه گفت: به وسیله این دستگاه ‌می‌توان عناصر جدول تناوبی از بور با عدد اتمی ۵ در بالای جدول تا اورانیوم با عدد اتمی ۹۲ در پایین جدول را در نمونه‌ها کشف و جستجو کرد.

وی افزود: در این دستگاه غلظت هریک از عناصر موجود در نمونه‌ها به صورت درصد تا پی.پی.ام نشان داده می‌شود و این کار در زمان اندک در حدود ۱۰دقیقه به انجام می‌رسد.

به گفته این دانشجوی دکترا در حال حاضر امکان آنالیز مواد به صورت قطعات جامد و یا قرص‌های پرسی از مواد پودرشده آلی و معدنی وجود دارد.این دستگاه با توان ۱‌کیلووات با استفاده از لامپ اشعه ایکس با پنجره‌ای از جنس برلیم به ضخامت فوق نازک ۷۵ میکرون به کشف و اندازه گیری عناصر می‌پردازد.همچنین ۷ کریستال آنالیزکننده موجود در دستگاه به جدایش طول موج‌های ساطع‌شده از نمونه می‌پردازد که توانایی ویژه‌ای را برای اندازه‌گیری عناصر سبک و سنگین به دستگاه می‌دهد.

وی تصریح کرد: پس از آماده‌سازی نمونه‌ها و قراردادن آنها در دستگاه، با استفاده از نرم‌افزار آنالیز دستگاه مشخصات هریک از نمونه‌ها برای دستگاه تعریف می‌شوند و دستگاه به طور اتوماتیک بهترین شرایط اندازه‌گیری و روش ارزیابی را انتخاب می‌کند. به گفته وی امکان معرفی ۶۰نمونه به دستگاه وجود داشته و دستگاه با استفاده از بازوی رباتیک خود، نمونه را به محل آنالیز که تحت شرایط خلا است، انتقال می‌دهد.

وی اظهار داشت به دلیل هزینه زیاد سرمایه‌گذاری اولیه مراکز دانشگاهی معدودی دارای این دستگاه هستند و بیشتر، کارخانه‌های عظیم صنعتی و معدنی قادر به تهیه این دستگاه برای کنترل کیفی خطوط تولید و تعیین عیار کانی‌ها و عناصر مورد نظر خود هستند.

قائمی‌نیا با اشاره به اینکه این دستگاه دوست‌دار محیط زیست است، افزود: مسایلی که در آزمایشگاه شیمی مربوط به فاضلاب آلوده به مواد سمی و خطرناک وجود دارد برای این دستگاه مطرح نیست و به نوعی آنالیز غیرمخرب توسط دستگاه انجام می‌شود.

قائمی‌نیا که ثبت اختراع دستگاه رسوب‌گیر فرسایش بادی با قابلیت ثبت جهت رسوب را در کارنامه پژوهشی خود دارد و درحال حاضر در سطح ۳ بنیاد ملی نخبگان است افزود: در حیطه منابع طبیعی با این دستگاه می‌توانیم در درجه نخست به وجود عناصر سمی و سنگین در خاک پی ببریم.در مبحث تخریب اراضی و بیابان‌زایی، موضوع آلودگی خاک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.آلودگی زمانی آغاز می‌شود که عناصر از چرخه طبیعی خود خارج شوند و یک دسته از آلودگی‌های خاک، آلودگی ناشی از فلزات سنگین است و معمولا عواملی که باعث ایجاد آلودگی می‌شوند بیشتر به دست انسان است که در این میان فعالیت‌های صنعتی و معدن‌کاری غیر اصولی به انتشار این مواد در محیط دامن می‌زند.

وی افزود: ذکر این نکته لازم است که اگرچه برخی عناصر به عنوان عناصر میکرو برای گیاهان مورد نیاز هستند ولی در مقادیر بیشتر از نیاز گیاهان به شدت برای گیاهان سمی هستند به دلیل اینکه دامنه نیاز و سمیت خیلی اندک است بنابراین مقدار عناصر میکروهم باید در خاک کنترل شود. با انتشار مواد آلاینده در محیط، ظرفیت تولید اراضی کاهش یافته و به دنبال آن کاهش و حذف پوشش گیاهی که نماد بیابان‌زایی است، به وجود می‌آید.

وی با اشاره به اینکه یکی از گروه‌های پژوهشی در پژوهشکده مناطق خشک و بیابانی، گروه پژوهشی کنترل بیابان‌زایی انسانی و کویرشناسی است گفت: تمرکز این گروه بیشتر بر روی تاثیر فعالیت‌های انسانی بر محیط زیست به‌ویژه شرایط حساس و شکننده اکوسیستم بیابان است تا بتوان با شناخت هرچه‌بیشتر جلو تخریب خاک و وقوع پدیده بیابان‌زایی را گرفت.

قائمی‌نیا که هر سه مقطع تحصیلی خود را در دانشگاه یزد گذرانده است، با تشکر از دلسوزی و حمایت استادان و مسؤولان این دانشگاه، تاکید کرد: آزمایشگاه ایکس.آر.اف در زمان فعالیت به ارایه خدمات بیشتر به دانشجویان و پژوهشگران در رشته‌های مختلف تحصیلات تکمیلی دانشکده‌های منابع طبیعی و کویرشناسی، فنی و مهندسی، مواد و متالورژی و معدن می‌پردازد، همچنین از سایر دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و صنعتی مانند برخی معادن در استان نیز نمونه‌هایی برای آنالیز دریافت می‌شود، بنابراین باتوجه به دامنه گسترده مخاطبان، به منظور جلوگیری از خرابی احتمالی و خارج از سرویس شدن، لازم است هزینه‌های سرویس دوره‌ای و نگهداری از طرف دانشگاه تامین شود تا با هزینه‌های زیاد تعمیر مواجه نشود.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا